ترنم اردیبهشت

 #تقابل ها وتناقض های حافظ با مرکز

باز آی و دلِ تنگِ مرا مونس جان باش
وین سوخته را مَحرَمِ اسرارِ نهان باش

زان باده که در میکدهٔ عشق فروشند
ما را دو سه ساغر بده و گو رمضان باش

در خرقه چو آتش زدی ای عارفِ سالِک
جهدی کن و سرحلقهٔ رندانِ جهان باش

دلدار که گفتا به تواَم دل نگران است
گو می‌رسم اینک به سلامت، نگران باش

خون شد دلم از حسرتِ آن لعلِ روان بخش
ای دُرجِ محبت به همان مُهر و نشان باش

تا بر دلش از غصه غباری نَنِشیند
ای سیلِ سرشک از عقبِ نامه روان باش

حافظ که هوس می‌کندش جامِ جهان بین
گو در نظرِ آصفِ جمشید مکان باش

 گشت و گذار در جهان متن‌ِحافظ، تناقض ها و تقابلهایی را نشان می دهد که حافظ با مرکز دارد. مرکز یعنی گفتمان حاکم بر عصراو که ارزشهای محکم شده ای دارد و از همه می خواهد براساس همان رفتار کنند وحرف بزنند و هیچ نوع خروج از هنجار را برنمی تابند.حافط با رندی وچابکی آنها را دور می زند و آنچه دلش می خواهد می گوید و انجام می دهد.مرکزگریزی حافظ یعنی همین تقابل هایی در جهان متن او با گفتمان شیخ و زاهد وصوفی ومحتسب دارد . غزلی که با فعل امر آغاز می شود به معنای خواهش از همنشین جانی حافظ است که دلتنگی اش را چاره ای کند. شاعری که سوخته دل است دنبال محرم رازهای پنهان خود است .
راز پنهان حافظ چیست که دنبال دوست فوق سری می گردد تا عیب پوش حقیقی باشد ؟ معلوم است شراب خوردن در ماه رمضان ،تابو شکنی خطرناکی برای اوست به همین خاطر ،دنبال ساقی رازدار است حافظ دوگونه سفارش در جهان متن خود برای نوشیدن شراب پیش و پس از ماه رمضان می کند برای پیش از رمضان می گوید فرصت را غنیمت بشمارید که رمضان می آید :
ماه شعبان منه ازدست،قدح کاین خورشید
ازنظر تا شب عید رمضان خواهد شد.
  برای پس از رمضان هم می گوید عید شده بنوشید که دیگر منعی نداردکه طنز تناقض واری است چون شراب در غیر ماه رمضان هم ممنوع است :
ساقی بیار باده که ماه صیام رفت
در ده قدح ،که موسم ناموس ونام رفت
در وسط ماه رمضان ، شراب خواستن ، ویژه خواری اوست که ملامت زیاد زاهدان را به جان می خرد:
زآن میِ عشق کزو پخته شود هرخامی
گرچه ماه رمضان است ،بیاور جامی
  در غزلیات مولانا هم چنین خواهی  سابقه دارد:
به ماهِ روزه جهودانه، می  مخور ،تو به شب
بیا به بزم محمد مدام نوش مدام
دربیت سوم به سوی عارف سالک چرخشی می کنداو را خطاب می کند که اکنون در خرقه صوفیانه آتش زدی یعنی برخلاف ظاهر جامعه رفتار کردی پس ،رندی خودرا که تابوشکنی است    آشکارکن و مشهور عالم باش .شاعران قبل از او مثل خواجو چنین ادعایی می کردند.دربیت چهارم از قول‌ِ رفیق شفیق حافظ که گفته نگران تو هستم در جوابش می گوید به سلامت خواهم آمد منتظرم باش اما معنای ایهامی دیگری دارد که می گوید :خواهم آمد ولی نگران به سلامت رسیدن من باش که خطر کارش را گوشزد می کند .دل حافظ در آرزوی لب سرخ یار که زندگی بخش است خونین شده  می گوید ای دهان مهربان یار همچنان بسته باش تا فقط وقت بوسیدن من باز شوی .از اشک سیل آسای خود می خواهد به دنبال نامه ی حافظ ، روانه شود تا جاده  خیس شود وگردوغبار غصه بر دل یار ننشیند.در پایان غزل ،آصف جمشیدمکان ، یکی از وزرای آل مظفر که تورانشاه ،دوست حافظ بودشاهد گرفته می شود برای آرزوی رسیدن به جام جهان بین که در حضور او جام گرفته می شود.با توجه به مضامین همین غزل .از منظر ساختارگرایی ،حافظ ،از عناصر موجود در غزل فارسی ،فرمهای ارگانیک زیباتر و هنری تری می سازد که چشم وهوش رباست.لحن بیان او وتنوع نحوی ووحدت تاثیر عاطفی که در پایان ایجاد می کند حافظ را سرآمد دیگر شاعران کرده است

رحمان کاظمی

@taranom_ordibehesht

www.tg-me.com/kr/telegram/com.taranom_ordibehesht/6728

1.7K viewsedited  Apr 4 at 07:13

 #تقابل ها وتناقض های حافظ با مرکز

باز آی و دلِ تنگِ مرا مونس جان باش
وین سوخته را مَحرَمِ اسرارِ نهان باش

زان باده که در میکدهٔ عشق فروشند
ما را دو سه ساغر بده و گو رمضان باش

در خرقه چو آتش زدی ای عارفِ سالِک
جهدی کن و سرحلقهٔ رندانِ جهان باش

دلدار که گفتا به تواَم دل نگران است
گو می‌رسم اینک به سلامت، نگران باش

خون شد دلم از حسرتِ آن لعلِ روان بخش
ای دُرجِ محبت به همان مُهر و نشان باش

تا بر دلش از غصه غباری نَنِشیند
ای سیلِ سرشک از عقبِ نامه روان باش

حافظ که هوس می‌کندش جامِ جهان بین
گو در نظرِ آصفِ جمشید مکان باش

 گشت و گذار در جهان متن‌ِحافظ، تناقض ها و تقابلهایی را نشان می دهد که حافظ با مرکز دارد. مرکز یعنی گفتمان حاکم بر عصراو که ارزشهای محکم شده ای دارد و از همه می خواهد براساس همان رفتار کنند وحرف بزنند و هیچ نوع خروج از هنجار را برنمی تابند.حافط با رندی وچابکی آنها را دور می زند و آنچه دلش می خواهد می گوید و انجام می دهد.مرکزگریزی حافظ یعنی همین تقابل هایی در جهان متن او با گفتمان شیخ و زاهد وصوفی ومحتسب دارد . غزلی که با فعل امر آغاز می شود به معنای خواهش از همنشین جانی حافظ است که دلتنگی اش را چاره ای کند. شاعری که سوخته دل است دنبال محرم رازهای پنهان خود است .
راز پنهان حافظ چیست که دنبال دوست فوق سری می گردد تا عیب پوش حقیقی باشد ؟ معلوم است شراب خوردن در ماه رمضان ،تابو شکنی خطرناکی برای اوست به همین خاطر ،دنبال ساقی رازدار است حافظ دوگونه سفارش در جهان متن خود برای نوشیدن شراب پیش و پس از ماه رمضان می کند برای پیش از رمضان می گوید فرصت را غنیمت بشمارید که رمضان می آید :
ماه شعبان منه ازدست،قدح کاین خورشید
ازنظر تا شب عید رمضان خواهد شد.
  برای پس از رمضان هم می گوید عید شده بنوشید که دیگر منعی نداردکه طنز تناقض واری است چون شراب در غیر ماه رمضان هم ممنوع است :
ساقی بیار باده که ماه صیام رفت
در ده قدح ،که موسم ناموس ونام رفت
در وسط ماه رمضان ، شراب خواستن ، ویژه خواری اوست که ملامت زیاد زاهدان را به جان می خرد:
زآن میِ عشق کزو پخته شود هرخامی
گرچه ماه رمضان است ،بیاور جامی
  در غزلیات مولانا هم چنین خواهی  سابقه دارد:
به ماهِ روزه جهودانه، می  مخور ،تو به شب
بیا به بزم محمد مدام نوش مدام
دربیت سوم به سوی عارف سالک چرخشی می کنداو را خطاب می کند که اکنون در خرقه صوفیانه آتش زدی یعنی برخلاف ظاهر جامعه رفتار کردی پس ،رندی خودرا که تابوشکنی است    آشکارکن و مشهور عالم باش .شاعران قبل از او مثل خواجو چنین ادعایی می کردند.دربیت چهارم از قول‌ِ رفیق شفیق حافظ که گفته نگران تو هستم در جوابش می گوید به سلامت خواهم آمد منتظرم باش اما معنای ایهامی دیگری دارد که می گوید :خواهم آمد ولی نگران به سلامت رسیدن من باش که خطر کارش را گوشزد می کند .دل حافظ در آرزوی لب سرخ یار که زندگی بخش است خونین شده  می گوید ای دهان مهربان یار همچنان بسته باش تا فقط وقت بوسیدن من باز شوی .از اشک سیل آسای خود می خواهد به دنبال نامه ی حافظ ، روانه شود تا جاده  خیس شود وگردوغبار غصه بر دل یار ننشیند.در پایان غزل ،آصف جمشیدمکان ، یکی از وزرای آل مظفر که تورانشاه ،دوست حافظ بودشاهد گرفته می شود برای آرزوی رسیدن به جام جهان بین که در حضور او جام گرفته می شود.با توجه به مضامین همین غزل .از منظر ساختارگرایی ،حافظ ،از عناصر موجود در غزل فارسی ،فرمهای ارگانیک زیباتر و هنری تری می سازد که چشم وهوش رباست.لحن بیان او وتنوع نحوی ووحدت تاثیر عاطفی که در پایان ایجاد می کند حافظ را سرآمد دیگر شاعران کرده است

رحمان کاظمی

@taranom_ordibehesht

BY ترنم اردیبهشت